Ruchy Browna... opalescencja...

Ostatnia część wystawy miała za zadanie przybliżyć zwiedzającym działalność naukową Smoluchowskiego. Ułatwiały to eksperymenty przygotowane przez Pracownię Pokazów Fizycznych Instytutu Fizyki UJ. Widzowie mogli obserwować ruchy Browna pod mikroskopem, mogli również, patrząc na  monitor połączony z kamerą, obserwować ruchy Browna cząstek naturalnego lateksu w roztworze wodnym. Dodatkowo, mechanizm powstawania ruchów Browna przedstawiony został w makroskopowym modelu tego zjawiska. Przedstawione przez Smoluchowskiego w 1906 roku wyjaśnienie, przeprowadzone w sposób odmienny niż zaproponował to w swojej pracy z 1905 roku Albert Einstein (1879–1955), umożliwiło dokonanie przez Jean Perrina (1870–1942) precyzyjnych pomiarów tego zjawiska i przyczyniło się do ostatecznego przyjęcia w świecie naukowym hipotezy o istnieniu atomów i cząsteczek.

 

Innym zjawiskiem, zarówno teoretycznie jak i eksperymentalnie badanym przez Smoluchowskiego, była opalescencja w warunkach krytycznych. Na wystawie znalazł się eksperyment przedstawiający to zjawisko w układzie dwóch cieczy. Kolejnym, ważnym zagadnieniem, którym interesował się Smoluchowski była statystyczna interpretacja II zasady termodynamiki. Analizując fluktuacje liczby ziarenek obserwowanych w ultramikroskopie, Smoluchowski wprowadził pojęcie średniego czasu powrotu. Na tych właśnie osiągnięciach bazował kolejny eksperyment zaproponowany zwiedzającym przez Pracownię Pokazów Fizycznych: w kilku przezroczystych naczyniach znajdowała się różna liczba srebrnych i złotych kuleczek; zadaniem widza było zaburzać układ i liczyć, za którym razem uda się powrócić do stanu początkowego. Ekspozycję uzupełniły liczne rękopisy i odbitki prac Smoluchowskiego.