Skip to main content

Web Content Display Web Content Display

Pod przewodnią gwiazdą nauki

W stulecie śmierci Mariana Smoluchowskiego

Web Content Display Web Content Display

Młodość i rodzina Smoluchowskiego

Przepięknie zdobiona księga nadania tytułu szlacheckiego Ritter von Smolan Wilhelmowi Smoluchowskiemu...

Widok fragmentu wystawy przedstawiającego rodzinę Smoluchowskiego.  Fot. G. ZygierMarian Smoluchowski urodził się w miejscowości Vonderbrühl pod Wiedniem. Jego ojciec, Wilhelm Smoluchowski, był wysokim urzędnikiem na dworze cesarskim, zaś matka, Teofila, pochodziła z zasłużonej dla Polski rodziny Szczepanowskich. Smoluchowski ukończył Collegium Theresianum, jedną z najlepszych szkól średnich w kraju, następnie studiował fizykę na Uniwersytecie Wiedeńskim, gdzie uzyskał doktorat sub auspiciis imperatoris. Tytuł ten był przyznawany w ciągu roku zaledwie dwóm studentom całego uniwersytetu. Dzięki materiałom zachowanym w archiwach rodzinnych Smoluchowskich i Zakrzewskich ten okres życia uczonego zilustrowały liczne fotografie i dokumenty. Do najciekawszych należała przepięknie zdobiona księga nadania tytułu szlacheckiego Ritter von Smolan jego ojcu Wilhelmowi Smoluchowskiemu. Na kolejnych fotografiach przedstawieni zostali członkowie rodziny: rodzice, brat Tadeusz z żoną Marią Gutenberg i ich dzieci, Zofia Baraniecka, córka profesora matematyki UJ, która w 1901 roku została żoną Mariana, a także Aldona i Roman, dzieci Mariana i Zofii Smoluchowskich. Roman Smoluchowski (1910-1996) również został fizykiem. Zajmował się początkowo fizyką ciała stałego, by potem skierować zainteresowania ku astrofizyce.

Zdjęcia rodzinne Smoluchowskiego.  Fot. G. ZygierW tej części ekspozycji znalazły się również informacje o podróżach naukowych, które Smoluchowski odbył w latach 1896–1898. Współpracował kolejno z Gabrielem Lippmannem (1845–1921) w Paryżu, lordem Kelvinem (1824–1907) w Glasgow, a także z Emilem Warburgiem (1846–1931) w Berlinie. Pobyt w Paryżu dokumentowany był pracą Recherches sur une loi de Clausius au point de vue d`une thèorie gènèrale de la radiation, pobyt w Glasgow ilustrowała  korespondencja Smoluchowskiego z lordem Kelvinem, rękopis artykułu z odręcznymi uwagami Kelvina i zaproszenie na ślub Johna C. Beattiego, z którym Smoluchowski bezpośrednio współpracował w Glasgow. W laboratorium Kelvina Marian Smoluchowski prowadził badania nad „elektryfikowaniem” powietrza pod wpływem promieniowania rentgenowskiego, uranowego i ultrafioletowego. Odwiedzający wystawę mogli samodzielnie wykonać eksperyment ilustrujący zjawisko jonizacji („elektryfikowania”) powietrza przez promieniowanie ultrafioletowe. Zaprezentowany na wystawie model tego doświadczenia został wykonany w Pracowni Pokazów Fizycznych Instytutu Fizyki UJ.

Potwierdzenie nadania szlachectwa ojcu Mariana Smoluchowskiego.  Fot. G. ZygierW Berlinie, pod kierunkiem Emila Warburga, Smoluchowski badał zjawisko skoku temperatury przy brzegu naczynia w rozrzedzonym gazie. Wyniki badań zamieścił w artykule Űber Wärmeleitung in verdünnten Gasen, który również znalazł się na wystawie. Warto dodać, że właśnie ta praca, uzupełniona rozważaniami teoretycznymi, stała się podstawą przygotowanej przez Smoluchowskiego rozprawy habilitacyjnej.

Web Content Display Web Content Display

Kontakt: dr Maciej Kluza - Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego