Intensywny rozwój badań nad elektrycznością i magnetyzmem w XIX wieku zaowocował powstaniem szeregu przyrządów używanych w XX-wiecznych laboratoriach fizycznych.

Przyrządy do badania magnetyzmu i elektryczności

Mimo, że już w starożytności obserwowano "elektryzowanie się ciał", to nowożytna nauka o elektryczności rozwinęła się dopiero w XVIII wieku. Zaczęto wówczas konstruować przyrządy do wytwarzania ładunku elektrycznego zwane wówczas machinami elektrycznymi, obserwowano przepływ ładunku elektrycznego, próbowano ilościowo ujmować obserwowane zjawiska elektryczne konstruując pierwsze elektroskopy. Znane nam dziś przyrządy do pomiarów elektrycznych jak galwanometry, amperomierze, omomierze i in. skonstruowano w II połowie XIX wieku, kiedy znane już były prawa fizyki opisujące zjawiska elektryczne: prawo Coulomba (1785), Ampera (1820), Ohma (1826), Gaussa (1835), Kirchohoffa (1845), Maxwella (1864). Wzornictwo mierników, ich kształty zmieniały się w XX w. - od w drewno oprawnych urządzeń z początku wieku do charakterystycznych dla lat 1960 "czarnych skrzynek".

Model dynamomaszyny

 

Polska, lata 1930te

Dydaktyczny model prądnicy prądu stałego. Demonstruje zjawisko, w którym energia mechaniczna pochodząca z obrotu dysku zamieniana jest na prąd elektryczny. Wynaleziona w 1831 roku przez angielskiego fizyka i chemika Michaela Faradaya.

Obiekt przekazany przez Szkołę Podstawową im. Królowej Jadwigi w Nowym Sączu.

fot. Grzegorz Zygier

Elektrometr

 

E. Leybold Nachfolger, Kolonia, 1915 r.

Precyzyjny instrument służący do pomiaru niskich napięć elektrycznych. Instrument działa na zasadzie wagi elektrostatycznej, w której odważnikami równoważy się przyciąganie pomiędzy okładkami naładowanego kondensatora cylindrycznego. Typ elektrometru opracowany w 1886 roku przez Ernesta Bichata i Rene Blondlota.

Obiekt przekazany przez Instytut Fizyki UJ

fot. Grzegorz Zygier

Galwanometr

Siemens, Berlin, 1907 r.

Urządzenie do pomiaru natężenia słabych prądów stałych. Zastosowane opancerzenie w formie kuli z miękkiego żelaza oraz dwa pomocnicze magnesy stałe miały na celu ochronę ustroju pomiarowego przed polem magnetycznym Ziemi.

Obiekt przekazany przez Instytut Fizyki UJ

fot. Grzegorz Zygier

Opornica zatyczkowa

S. Freud, Kraków, późny XIX w.

Opornica regulowana w zakresie 0-10 k?. Wykorzystywana do precyzyjnych pomiarów napięcia i natężenia prądu w zakresach napięcia od 0,00001 do 10 V. Pomiar natężenia prądu wykonywany był metodą pośrednią poprzez pomiar napięcia na zaciskach znanego oporu elektrycznego.

Obiekt przekazany z Instytutu Fizyki UJ

fot. Grzegorz Zygier

Busola stycznych

Urania, Warszawa, lata 1930.

Przyrząd do pomiaru natężenia prądu elektrycznego na podstawie obserwacji odchylenia igły magnetycznej od kierunku południka magnetycznego. Używany również do pomiaru składowej poziomej ziemskiego pola magnetycznego. Instrument został po raz pierwszy opisany przez francuskiego fizyka Claude Pouillet'a w 1837 roku

fot. Grzegorz Zygier

Induktor Ruhmkorffa

Polska, 1896 r.

Rodzaj transformatora służącego do otrzymywania wysokich napięć elektrycznych. Stosowany m. in. do eksperymentów z wyładowaniami elektrycznymi w gazach. Skonstruowany po raz pierwszy w 1851 roku przez Heinricha Daniela Ruhmkorffa.

Obiekt przekazany z Instytutu Fizyki UJ

fot. Grzegorz Zygier

Amperomierz, Galwanometr typu magnetoelektrycznego i Opornica regulacyjna korbowa

Amperomierz

Weston Electrical Instrument Co., Newark, USA, 1910 r.

UMiernik typu elektromagnetycznego wykorzystujący oddziaływanie dwóch elektromagnesów. Przeznaczony do pomiaru natężenia prądów zmiennych o natężeniu do 75 mA o częstotliwościach w zakresie 25-133 Hz. Obiekt przekazany z Instytutu Fizyki UJ

fot. Grzegorz Zygier

 

Galwanometr typu magnetoelektrycznego

Hartmann i Braun, Frankfurt, ok. 1930 r.

Galwanometr typu magnetoelektrycznego z ruchomą cewką przeznaczony do pomiaru natężenia słabych prądów stałych. Prototyp przyrządu skonstruowany w 1880 roku przez Arsene d'Arsonval'a we współpracy z Marcelem Deprez'em.

Obiekt przekazany z Zakładu Chemii Fizycznej i Elektrochemii

fot. Grzegorz Zygier

 

Opornica regulacyjna korbowa

Siemens & Halske, Niemcy, pocz. XX w.

Opornica do precyzyjnych pomiarów napięcia i natężenia prądu w zakresach napięcia od 0,00001 do 10 V. Pomiar natężenia prądu wykonywany był metodą pośrednią poprzez pomiar napięcia na zaciskach znanego oporu elektrycznego.

Obiekt przekazany z Instytutu Fizyki UJ

fot. Grzegorz Zygier

Amperomierz i Galwanometr

Amperomierz

ERA, Polska, 1971

Amperomierz typu magnetoelektrycznego przeznaczony do pomiaru prądu zmiennego o zakresie częstotliwości od 30 Hz do 100 Hz. Pozwala na pracę w dwóch zakresach pomiaru natężenia prądu: do 2,5 A i do 5 A.

Przekaz z Instytutu Fizyki UJ

fot. Grzegorz Zygier

 

Galwanometr

AEG, Berlin, ok. 1950.

Miernik typu magnetoelektrycznego z ruchomą cewką przeznaczony do pomiaru niskich prądów stałych. Typ miernika opatentowanego w 1880 roku przez Edwarda Westona.

Obiekt przekazany z Instytutu Fizyki UJ

fot. Grzegorz Zygier