Ustanowiony decyzją Senatu RP Rok Edukacji Ekonomicznej to pamiątka wydarzeń z 1924 roku: reform gospodarczych premiera i ministra skarbu Władysława Grabskiego, wprowadzenia polskiego złotego, powstania Banku Polskiego SA mającego prawo emitowania polskiego pieniądza, państwowego Banku Gospodarstwa Krajowego i wydania książki "Bankructwo Małego Dżeka" Janusza Korczaka, która po raz pierwszy w prostej i przystępnej formie jako powieść dla dzieci uczyła terminologii ekonomicznej, przedsiębiorczości i bankowości.

Sto lat temu miało miejsce kilka ważnych zdarzeń dla gospodarki Polski, która odbudowywała się po czasach zaborów, I wojnie światowej, wojnie polsko–bolszewickiej i kryzysie światowym. Były to reformy gospodarcze Władysława Grabskiego, planowane przez niego już w 1919 roku, ale ostatecznie wprowadzone w 1924 roku. Pod koniec 1923 roku został premierem i równocześnie ministrem skarbu II RP, a rząd uzyskał prawo działania w trybie nadzwyczajnym. W efekcie uporano się z inflacją, ustabilizowano budżet kraju. W 1924 roku został powołany Bank polski S.A. z prawem emisji pieniądza (od 1945 Narodowy Bank Polski), wprowadzono również nową monetę – złoty polski. Powstał również państwowy Bank Gospodarstwa Krajowego. Dla edukacji ekonomicznej ważnym wydarzeniem było opublikowanie przez Janusza Korczaka w warszawskim Towarzystwie Wydawniczym książki dla dzieci „Bankructwo Małego Dżeka” , która w prosty i przystępny sposób wprowadzała dzieci w zagadnienia, nazewnictwo i problemy gospodarki, budżetu i ekonomii.

Rok Edukacji Ekonomicznej ogłosił Sejm RP z inicjatywy pięciu organizacji społecznych: Związek Harcerstwa Polskiego, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Fundację Giełda Papierów Wartościowych, Fundację Warszawski Instytut Bankowości i Fundację Młodzieżowej Przedsiębiorczości.

Wagi bankierskie

Wagi monetarne znane są od czasów starożytnych. Już w VII w. p.n.e. obowiązywał system monetarny w starożytnej Grecji, natomiast rzymski obejmował znaczną część Europy. Od ok. 280 r. p.n.e. Rzymianie bili srebrne monety (od ok. 214 r. p.n.e. denara). Od XII wieku w Europie bito złote monety – floreny i dukaty, które od odkrycia Ameryki stały się podstawą transakcji kupieckich. Wagi używano podczas kontroli autentyczności monet, ich weryfikacji podczas transakcji, ale również podczas wymiany. Wagi są proste w konstrukcji – równoramienne, jednobelkowe, z nożem oporowym osadzonym w belce. Trzymane są za jarzemko, natomiast szalki zawieszane są na trzech sznureczkach, często jedwabnych. Na jednej szalce kładło się analizowana monetę, na drugiej odważnik kontrolny. Wprowadzone odważniki cechowane odpowiednim nominałem usprawniały pracę. Dlatego najczęściej korzystano z zestawów wagi z odważnikami. Monety podczas obiegu ulegały zużyciu, zmniejszał się wiec ich ciężar. Konieczne było wiec korzystanie z dwóch typów wzorców: normalnego odważnika, odpowiadającego ich wzorcowej masie, oraz minimalnego wyznaczającego granicę dla monet pozostających w obiegu. Odważniki oznaczone są odpowiednim nominałem np. Loui d`or dla ludwików, krzyż z rozetą dla escudo, król z jabłkiem i halabarda dla dukatów węgierskich, souvr dla suwerena.

 

Waga monetarna z kompletem odważników
Niemcy, początek XIX w.

 

 

 

Waga monetarna z 14 odważnikami
Jean Eaen, Amsterdam, XVII w.

 

 

 

Waga kontrolna, dukatowa

Francja, XVIII w.
Waga przeznaczona do weryfikacji jednego typu monet- złotych dukatów. Funkcję odważnika pełni ciężarek ołowiany osadzony na stałe.

 

Waga kontrolna do monet, PRESTO, Polska, ok. 1930

Prosta waga polskiej konstrukcji, popularna w okresie międzywojennym do 1932 roku. W 1932 roku zmniejszono rozmiar i ciężar niektórych monet, więc waga przestała być przydatna.

Kasetka bankierska po Ksawerym Druckim - Lubeckim, Francja, XIX w.

Pudełko z sześcioma tubkami na monety oraz kieszenią na banknoty. Kasetka zamykana jest na klucz. Należała do księcia Franciszka Ksawerego Druckiego - Lubeckiego herbu Druck (1779-1846), ministra skarbu Królestwa Polskiego w latach 1821-1830. Przekazany do muzeum przez jego prawnuka Franciszka Ksawerego Pusłowskiego.

Drucki-Lubecki był członkiem Rządu Tymczasowego Królestwa Polskiego w 1815 roku, w grudniu 1830 roku pełnił funkcję ministra w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji Królestwa Polskiego. Był również marszałkiem powiatu grodzieńskiego w latach 1809–1815, a następnie marszałkiem guberni grodzieńskiej (1815–1817 i 1828–1834).  Jako minister skarbu prowadził twardą politykę, ale rozwijał gospodarkę Królestwa Polskiego. Rozbudował monopol państwowy na sól i wyroby tytoniowe, zlikwidował deficyt budżetowy, rozwijał przemysł – górnictwo (Zagłębie Dąbrowskie), hutnictwo (Zagłębie Staropolskie), włókiennictwo (Łódź), rozwijał sieć nowoczesnych dróg. Wspierał program poszukiwań soli, zadecydował o budowie rządowej warzelni soli w Ciechocinku. Prowadził politykę prorosyjską, jednak wspierał Królestwo Polskie doprowadzając do zniesienia bariery celnej dla polskich towarów eksportowanych do Rosji i dalej na wschód. Blokował natomiast Królestwo przed towarami niemieckimi, wprowadzając zwiększone podatki na granicy z Prusami, co doprowadziło do polsko-pruskiej wojny celnej. Chcąc ominąć pruskie komory celne przy transporcie zboża do Gdańska zadecydował o budowie Kanału Augustowskiego, otwierając Królestwo Polskie na Bałtyk. Z jego inicjatywy założono Bank Polski (1828) z siedzibą w Warszawie, mający wyłączność na emisję papierowego pieniądza, udzielającego kredytów, obsługującego dług publiczny a także finansującego inwestycje w rozwój przemysłu i infrastruktury Królestwa Polskiego. Na prowincji działał poprzez kasy skarbowe, miejskie, solne, celne i pocztowe. Po upadku powstania listopadowego został podporządkowany Bankowi Rosyjskiemu i ostatecznie zamknięty w 1894 roku. Kontynuacją jego idei był Polski Bank S.A. uruchomiony w 1924 roku już w wolnej Polsce. Drucki-Lubecki był również inicjatorem powstania Towarzystwo Kredytowego Ziemskiego (1825), czyli pierwszej polskiej instytucji bankowej. Wspierało polskich właścicieli ziemskich, udzielając kredytów długoterminowych.  

Cyrkiel proporcjonalny, Michael Butterfield, Paryż Francja, ok. 1700

Jest to rodzaj przyrządu rachunkowego, pre-kalkulatora, umożliwiający wykonywanie przeliczeń przy użyciu proporcji geometrycznych, zamiast skomplikowanych rachunków algebraicznych. Na ramionach umieszczone są podziałki z odpowiednimi skalami, do działań potrzebny jest cyrkiel-kroczek. Wywodzi się z przyrządu skonstrułowanego przez Galileusza w XVII wieku, należy do francuskiej linii rozwojowej takich przyrządów.

Addiatory

Multiplikator kieszonkowy Mult

C. G. S., Francja, XX w.

 

 

Przyrząd do dodawania  Produx

Niemcy, ok. 1960

 

 

 

Przyrząd do dodawania Correntator

Berlin Niemcy, ok. 1930

 

 

 

Addiator z suwakiem logarytmicznym

Faber-Castell, Niemcy, ok. 1960

 

 

 

Suwaki logarytmiczne

Suwak logarytmiczny

Skala SLPP, Warszawa, ok. 1960

 

 

Suwak logarytmiczny

Faber Castell Model 1/ 54 Darmstadt

Stein bei Nuernberg Niemcy, ok. 1950

 

Suwak logarytmiczny

Albert Nestler, Model Electro 37

Lahr Niemcy, 1930-1940

 

Suwak kołowy KL1

Kontrolpribor, Moskwa Rosja, XX w.

 

 

Suwak logarytmiczny

Skala SLGP, Warszawa, 1971

 

 

Suwak logarytmiczny kieszonkowy

Fabrika Szczetnich Priborow, Petersburg Rosja, 1971

 

 

Arytmometry

Arytmometry to mechaniczne maszyny liczące, przodkowie kalkulatorów. Dzięki układowi kół zębatych pozwalały na mechaniczne przeliczanie działań arytmetycznych jak dodawanie i odejmowanie. Bardziej skomplikowane konstrukcje pozwalały również wykonać mnożenie i dzielenie, a nawet pierwiastkowanie. Najwcześniejszą  była pascalina, skonstruowana około 1645 roku przez Blaise Pascala. Bardziej skomplikowaną konstrukcja był arytmometr Thonasa de Colmara. Polskim akcentem był arytmometr Izraela Abrahama Sterna, który pozwalał również na pierwiastkowanie i potęgowanie. Największy sukces zdobyły konstrukcje opracowane przez Willgodta Odhnera w 1875 roku, czyli tzw. „kręciołki”. Używane były jeszcze w drugiej połowie XX wieku. Na bazie arytmometru Odhnera powstały konstrukcje innych producentów jak Triumphator czy Feniks.

 

Arytmometr Brunsviga M

Bunszwik Niemcy, ok. 1915

 

 

 

Arytmometr, Triumphator

Mölkau Niemcy, ok. 1960

 

 

 

Maszyna do liczenia `Dalton`

Cincinnati USA, ok. 1920

Jest to trochę inna linia rozwojowa niż typowe  arytmometry, wywodzi się z maszyny do pisania połączonej z urządzeniem liczącym używanym do księgowania.

 

 

Mechaniczny kalkulator KR-13

Zakłady Metalowe Predom Mesko

Skarżysko-Kamienna Polska, lata 1970

 

 

Kalkulatory

Kalkulatory są maszynami, pracujące w oparciu o program sterujący obliczeniami. W odróżnieniu od arytmometrów działania realizuje urządzenie a nie obsługjacy je człowiek.

Kalkulator PREDOM 3101

Zakłady Metalowe Predom Mesko

Skarżysko-Kamienna Polska, 1975

 

 

Kalkulator SR-50

Texas Instruments

Dallas USA, ok. 1975

 

 

Kalkulator elektryczny Brother Industrieles LTD

Japonia, lata 1980-te

 

 

 

Kalkulator programowalny

Compucorp 326 Scientist

USA, 1975