Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Pierwsze lunety w Polsce – wiek siedemnasty

Modele montażu lunet używanych w Kolegium Jezuickim w Kaliszu ok. 1615 r oraz portret Jana Heweliusza i plansza przedstawiająca widok jego obserwatorium na dachach trzech kamienic w Gdańsku. Fot. G. Zygier Zaledwie kilka lat po opublikowaniu przez Galileusza dzieła Sidereus Nuncius do kolegium jezuickiego w Kaliszu przybył nowy nauczyciel matematyki, pochodzący z Mons (obecnie w Belgii) Karol Malapert (1581–1630). Wraz ze swymi polskimi uczniami rozpoczął w 1613 roku obserwacje astronomiczne – głównie obserwacje plam na Słońcu. Obserwacje prowadzone metodą projekcji wymagały, aby luneta podążała za przesuwającym się po niebie Słońcem. Malapert wraz z Aleksym Sylviusem skonstruował w tym celu trzy różne sposoby mocowania lunety – wśród nich prekursora montażu paralaktycznego. 

W Krakowie w siedemnastym wieku również prowadzono obserwacje astronomiczne. W gronie profesorów Akademii Krakowskiej znajdowało się trzech uczonych, admiratorów  dokonań Galileusza: matematyk Jan Brożek (1585–1682), prawnik Stanisław Pudłowski (1597–1645) i matematyk Wojciech Strażyc (ok.1610–1650). Pudłowski ze swych wyjazdów do Włoch przywoził liczne instrumenty naukowe, założył prywatne laboratorium fizyczne. Posiadał też dwie lunety, a wyniki jego obserwacji zostały zawarte w broszurce Quaestio Astronomica. 

Ekspozycja starodruków.  Fot. G. Zygier Najsłynniejszym polskim astronomem XVII wieku był gdańszczanin Jan Heweliusz (1611–1687). Na dachach swych kamienic założył jedno z pierwszych obserwatoriów astronomicznych. Heweliusz sam konstruował  instrumenty astronomiczne, w tym lunety. Prowadził systematyczne obserwacje astronomiczne przez blisko 50 lat. 

Pliki do pobrania
jpg
Opis obserwacji prowadzonych w Kaliszu i Krakowie w I połowie XVIII w. M. Kluza
jpg
Plansza opisująca życie i dokonania Jana Heweliusza. M. Kluza

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Kontakt: dr Maciej Kluza - Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego