Rozwój badań mikroskopowych wiązał się z rozbudową i komplikacją przyrządów pomocniczych, pozwalających na wykonanie preparatów. Podstawą jest wykonanie cienkich skrawków, przydatnych do dalszych badań, do czego od XIX wieku służą mikrotomy.
Mikrotomy
Przygotowanie preparatu do obserwacji mikroskopowych wymaga zazwyczaj wykonania wieloetapowej procedury, obejmującej cięcie tkanki, jej barwienie, utrwalanie czy kontrastowanie. Mikroskopy działające na światło przechodzące (transmisyjne) wymagają wykonania cienkich skrawków mających grubość do 20 mm w przypadku mikroskopów świetlnych a mniejszą od 0,000 1 mm (jeden Angstrom) do mikroskopów elektronowych. Do ich uzyskania stosuje się specjalne urządzenia, zwane mikrotomami.
Pierwsze mikrotomy powstały w XVIII wieku, były to stoliki mikrometryczne, na których cięło się skalpelem tkankę umieszczoną w rdzeniu dzikiego bzu Sambucus nigra, L. W XIX wieku powstały skomplikowane mikrotomy, w których preparat umieszczano w bloku parafinowym.
mikrotom rotacyjny
Americal Optial Corporation/ Specer, Buffalo, USA, lata 1970-te
Mikrotom rotacyjny, obok saneczkowego stanowił podstawę wyposażenia pracowni mikroskopowej w 2. połowie XX . Elementem ruchomym jest tu łożysko bloku parafinowego, a skrawanie następuje przez przesuwanie bloku parafinowego po nożu ze stali nierdzewnej.
Mikrotom przekazany do Muzeum przez Zakład Biologii i Obrazowania Komórki UJ
fot. Grzegorz Zygier
Specjalną grupą są ultramikrotomy, stosowane w mikroskopii elektronowej. Urządzenia te charakteryzują się lupą binokularową umieszczoną nad stolikiem, dzięki czemu widoczne są skrawki ciętego preparatu.
ultramikrotom półautomatyczny
Servall, Spencer, Norwalk, USA, ok. 1963 r.
Mikrotom przekazany do Muzeum przez Zakład Biologii i Obrazowania Komórki UJ
fot. Grzegorz Zygier
ultramikrotom automatyczny
LKB Produkter AB, Sztokholm, 1963 r.
W pełni zautomatyzowany ultramikrotom. Takie urządzenia używane są do dzis w wielu laboratoriach mikroskopii elektronowej. Urządzenie otrzymał w formie daru ze Szwecji prof. Wincenty Kilarski w 1963 r.
Mikrotom przekazany do Muzeum przez Zakład Biologii i Obrazowania Komórki UJ
fot. Grzegorz Zygier