Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

UCZONY I JEGO PRACOWNIA

SCHOLAR AND HIS STUDY

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Sala IV

Sala IV. Uczony - filozof przyrody

W XVIII i XIX wieku na uniwersytetach pojawiają się gabinety - pracownie. Przeprowadzane doświadczenia zostały uwiecznione na płótnach. Najbardziej znanym artystą przedstawiającym sceny zbiorowe podczas różnych eksperymentów naukowych był angielski malarz Joseph Wright Derby (1734 – 1794). W wieku XIX generalnie istniały trzy modele ukazywania ludzi nauki. Oficjalny, który oprócz naukowego autorytetu, podkreślał również funkcje społeczne pełnione przez wybitnych ludzi.  Portrety te miały charakter reprezentacyjny, przeznaczone były na ogół do bibliotek, uniwersytetów, budynków towarzystw naukowych. Kameralny - obejmujący wizerunki, w których artyści, oprócz podobizny, starali się odtworzyć codzienny klimat pracy uczonego. W tego typu obrazach uczeni przebywają w swoich miejscach pracy, zajęci doświadczeniami, ubrani w codzienny roboczy fartuch.Dokumentacyjny – odnosi się przede wszystkim do galerii portretów profesorów związanych z uniwersytetami. Są to przeważnie niewielkich formatów portrety spełniające funkcje upamiętniającą i dokumentacyjną.

 W wieku osiemnastym wnętrze pracowni ulegało zmianom, odzwierciedlając trwający rozwój nauk eksperymentalnych. Tworzone były naukowe podstawy instrumentów: optycznych (mikroskopy, lunety), pomp próżniowych, maszyn elektrostatycznych, baterii elektrycznej, wczesnych elektrometrów i innych określanych jako "filozoficzne" (natural philosophy) w odróżnieniu do wcześniejszych "matematycznych”. Pojawiły się zręby pracowni specjalistycznych. Znane wcześniej przedmioty intelektualnej rozrywki czy zaciekawienia przekształcały się w warsztat uczonego i nauczyciela. Powstawały świetnie wyposażone obserwatoria podejmujące kompleksowe badania astronomiczne. Zrodziła się pracownia uczonego – filozofa przyrody. Powstał nowy zawód – demonstrator – a wraz z nim pierwsze gabinety fizyczne, popularyzujące poprzez publiczne pokazy rozwijające się nowe dziedziny naukowe. Pojawiają się manufaktury instrumentów naukowych i dydaktycznych, które z czasem przekształciły się w do dziś funkcjonujące zakłady. Prym w wytwórczości wiodły warsztaty angielskie i francuskie.

Pitagoras (?)

Pitagoras (?)Szkoła neapolitańska, krąg Luca Giordana, k. XVII w., Muzeum Narodowe we Wrocławiu.

Newton (?)

Newton (?)k. XVII w. Muzeum Narodowe we Wrocławiu, VIII-2835

Portret mężczyzny piszącego przy stole

 Portret mężczyzny piszącego przy stoleHendrick Martensz Sorgh (Rotterdam 1610/1611 – Rotterdam 1670), 1663, sygnowany i datowany przy lewej krawędzi pośrodku (na kartce papieru): HM Sorgh / 1663 (HM wiązane), Muzeum Narodowe w Warszawie.

Profesor Stanisław Bieżanowski

Profesor Stanisław BieżanowskiMalarz polski, 1671, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego

Uczony prawnik

Uczony prawnikCornelis Dusart (Haarlem 1660 – Haarlem 1704), ok. 1635, wł. rodziny Tarnowskich, w depozycie Muzeum Narodowego w Krakowie.

Michał Krzysztof Hanow

Michał Krzysztof HanowJakub Wessel (Gdańsk 1710 – Gdańsk 1780), 1752, Biblioteka Gdańska Polskiej Akademii Nauk.

Jakub Teodor Klein

 Jakub Teodor KleinJacob Wessel (Gdańsk 1710 – Gdańsk 1780), 1759, sygnowany na odwrociu: J. Wessel pinxit 1759, Muzeum Narodowe w Gdańsku.

Stanisław Konarski

Stanisław KonarskiMalarz polski, przed 1750, Muzeum Narodowe w Warszawie w XVIII w. w sali teatralnej warszawskiego Collegium Nobilium, w r. 1811 w żoliborskiej siedzibie konwentu pijarów, w r. 1832 w budynku pojezuickim przy ul. Świętojańskiej, po kasacie zakonu w r. 1860 zakupiony do zbiorów prywatnych.

Geometra (Pitagoras?)

Geometra (Pitagoras?)Antoine Pesne (Paryż 1683 – Berlin 1757), ok. 1710, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, w 1786 wymieniony wraz z pendant (Wróżba cyganki) w generalnym inwentarzu pruskich zbiorów królewskich jako znajdujący się w zamku berlińskim (nr Gen. Kat. 1638). Po r. 1883 obydwa obrazy przekazano do rezydencji pruskiej we Wrocławiu (zdobiły sypialnię Fryderyka Wielkiego), ok. r. 1926 w przekształconej w oddział Muzeum Rzemiosła Artystycznego (Schlossmuseum nry inw. 96, 97).

W pracowni uczonych

W pracowni uczonych

Johann Michael Bretschneider (Aussig 1656 – Wiedeń 1727), poł. w. XVIII, sygnowany p. d.: JMBretschneider[...] Ao [...], Muzeum Narodowe we Wrocławiu.

Filozofowie w pracowni

Filozofowie w pracowni

Johann Michael Bretschneider (Aussig 1656 – Wiedeń 1727), poł.  XVIII w. sygnowany p. d.: J: MBretschneider de Aussi Inv: et pinxit, Muzeum Narodowe w Poznaniu.

Pompa pneumatyczna

Pompa pneumatyczna

Vast, Paryż, 1758, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, ze zbiorów Pierwszego Gabinetu Fizycznego Szkoły Głównej Koronnej w Krakowie.

Maszyna elektrostatyczna Nairne’a

Maszyna elektrostatyczna Nairne’a

Anglia, pocz. XIX w., Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Model śruby Archimedesa

Model śruby Archimedesa

 ok.1784, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, ze zbiorów Pierwszego Gabinetu Fizycznego Szkoły Głównej Koronnej w Krakowie.

Pyrometr

Pyrometr

XVIII w., Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

luneta

luneta poł. XVIII w., Muzeum Narodowe w Krakowie, wg tradycji teleskop używany był przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do pomiarów amatorskich.

Teleskop zwierciadlany typu Gregory’ego

Teleskop zwierciadlany typu Gregory’ego

Paryż, 1750, sygnowany: PARIS FECIT. ANN. M. DCCL, Muzeum Narodowe w Krakowie.

Teleskop refrakcyjny

Teleskop refrakcyjny

Dollond, Londyn, 2. poł. XVIII w., sygnowany: DOLLOND LONDON, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, podarowany przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i przywieziony przez prof. Jana Śniadeckiego w r. 1783 z gabinetu królewskiego w Warszawie

Mikroskop optyczny złożony typu Cuffa

Mikroskop optyczny złożony typu CuffaTrémel, Paryż, 1759, sygnowany: na stopie: Tremel fecit/ A Paris/ 1759, Muzeum Narodowe w Krakowie.

Mikroskop optyczny tzw. norymberski

Mikroskop optyczny tzw. norymberski

Niemcy, 2. poł. XVIII w., Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Barometr naczyniowy

Barometr naczyniowy

Jean Nicolas Fortin, Paryż, 1786, sygnowany: Fortin Place Sorbone Anneé 1786, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, zamówiony w r. 1780 w Paryżu przez Jana Chrzciciela Śniadeckiego dla Obserwatorium Astronomicznego, finansowany z funduszu Collegium Physicum Szkoły Głównej Koronnej w Krakowie.

Higrometr włosowy de Saussure

Higrometr włosowy de Saussure

Jean Nicolas Fortin, Paryż, 1792, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sprowadzony do Obserwatorium Astronomicznego Szkoły Głównej Koronnej w Krakowie w r. 1792 przez Jana Chrzciciela Śniadeckiego.

Termometr rtęciowy okienny

Termometr rtęciowy okienny

Jean Nicolas Fortin, Paryż, 1792, sygnowany na listwie: FORTIN A PARIS, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sprowadzony do Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w r. 1792 przez Jana Chrzciciela Śniadeckiego.

Grafometr

Grafometr

Claude Langlois, Paryż, 1730–1780, sygnowany na tarczy: C. Langlois Paris au Niveau, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Instrument triangulacyjny

Instrument triangulacyjny

XVIII w., Obserwatorium Astronomiczne we Wrocławiu.